20 jaar PlayStation: een vogelvlucht langs alle platformen
Met dank aan Nintendo.
De geschiedenis van de PlayStation begint lang, lang geleden. Op dat moment zijn Nintendo, Sega en Atari nog in een consoleoorlog verwikkeld. Terwijl eind jaren tachtig Nintendo aan de opvolger van de NES werkt, sluit de gamefabrikant een deal met Sony. Het laatstgenoemde bedrijf levert niet alleen de geluidschip voor de toekomstige Super Nintendo, maar gaat tevens met de SNES-CD als add-on voor Nintendo's nieuwe console aan de slag. Met de opkomst van cd-roms in het pc-landschap lijkt het tijdperk van de cartridges dan ook achter de rug.
Van die ontwikkeling wil Sony als leverancier van de nieuwe Super Disc dan ook graag een graantje meepikken. Het wordt echter een stroeve samenwerking. Beide bedrijven kibbelen voortdurend over licenties en winstverdelingen. Deze strubbeling bereikt in 1991 tijdens de Consumer Electronics Show zijn climax. Sony kondigt tijdens de elektronicabeurs de Play Station (inderdaad, nog met spatie) aan: een multimediaspeler die naast SNES-cartridges en Sony Super Discs ook geschikt is voor het afspelen van muziek en op den duur wellicht films. Tegen ieders verwachting in maakt Nintendo een dag later de CD-i add-on voor de Super Nintendo bekend. Achter gesloten deuren heeft de Japanse gamefabrikant namelijk met Sony's rivaal Philips een deal gesloten.
Nintendo's 'verraad' is een mes in de rug van Sony-topman Ken Kutaragi, die als doel heeft de toekomst van het gamen te veranderen. Terwijl de Play Station een langzame dood sterft, lijkt de getergde Japanner zijn ambities niet zomaar overboord te willen gooien. 'De Vader van de PlayStation' zet ondanks het gebrek aan steun van de Sony-bobo's in Tokio zijn plannen door. Dan maar een eigen console, zonder Nintendo. En die komt er in 1994 ook. Een 32-bit console die pixels in polygonen omzet en cartridges door cd-roms vervangt. De Play Station is dood, de spatie begraven. Lang leve de PlayStation.
Met Amiga, Panasonic en zelfs Atari inmiddels op het consolekerkhof begeeft Sony zich echter op gevaarlijk terrein. De Japanse firma heeft de technologie en het geld, maar is voor de rest zo groen als gras. Hoewel de Ultra 64 (later Nintendo 64) nog even op zich laat wachten, wordt de PlayStation in Japan gelijk voor de leeuwen gegooid. Een week voor de lancering van Sony's grijze console heeft Sega namelijk zijn Saturn op de Japanse markt gebracht. Met zijn jarenlange ervaring lijkt dit op het eerste gezicht dan ook een thuiswedstrijd voor Sega.
Maar niets is minder waar. De eerste PlayStation zet het gamelandschap namelijk volledig op zijn kop. De console is krachtig, relatief goedkoop en ziet er bovendien gelikt uit. Naast de eigenzinnige cirkel, driehoek, vierkant en kruis op de knoppen, ligt de innovatieve controller vooral prettig in de handen. Daarnaast weet Sony wereldwijd honderden third-party ontwikkelaars aan zich te binden. Binnen een jaar heeft de PlayStation met onder meer Air Combat, WipEout, Tekken, Ridge Racer en Rayman al een aantal populaire exclusieve titels onder zijn hoede. Met een krachtige marketingcampagne weet Sony ook de harten van miljoenen 'oudere' gamers te veroveren. 'Do not underestimate the power of PlayStation' is het devies.
Binnen enkele jaren wordt Sony marktleider, maar het bedrijf weet dat de concurrentie moordend is. In 2000 wordt daarom naast de afgeslankte PSOne gelijk diens opvolger gepresenteerd. De PlayStation 2 is niet alleen een krachtige gameconsole, maar speelt dankzij de ingebouwde dvd-speler ook films af. De lancering van Sony's nieuwe console verloopt echter niet vlekkeloos. De PlayStation 2 is met 1100 gulden anderhalf keer zo duur als zijn voorganger tijdens de lancering. Bovendien is de console schaars verkrijgbaar en wordt door notoire 'disc-read errors' geteisterd. Toch draait het meedogenloos de nek van de Sega Saturn om. En tegen de tijd dat Nintendo en nieuwkomer Microsoft hun nieuwste wapens voor een nieuwe fase in de woedende consoleoorlog inzetten, heeft Sony zich al stevig ingegraven. De PlayStation 2 wordt met ruim 157 miljoen exemplaren zelfs de best verkochte console ooit.
Mede dankzij het succes van de eerste twee PlayStation-consoles maakt Sony in 2004 een gewaagde stap. Met de PlayStation Portable begeeft het zich nu op het terrein waar Nintendo al jarenlang heer en meester is. De PSP-1000 is de eerste handheld met optical discs. Het brengt PlayStation 2-waardige graphics naar een 4,3 inch schermpje tussen je handen. Van de PlayStation Portable volgen nog een aantal cosmetisch opgeleukte versies. De handheld moet qua verkoopcijfers uiteindelijk voor de Nintendo DS buigen, maar Sony heeft met de PSP uiteindelijk wel voet tussen de deur gekregen.
Eind 2006 maakt Sony zich op voor een derde rondje sparren met Microsoft en Nintendo. Binnen een jaar tijd lanceren de Nintendo Wii, PlayStation 3 én Xbox 360. Nintendo richt zich echter op een andere doelgroep, dus Sony heeft hoofdzakelijk Microsoft in het vizier. Hoewel de PlayStation 2 aan de top van de voedselketen staat, kent zijn opvolger een dramatische start. De PlayStation 3 betreedt ruim een jaar na de lancering van de Xbox 360 de markt. Sony's console is relatief duur, heeft weinig sprankelende exclusieve titels en ook de third-party games lopen niet lekker. Voor het eerst in jaren is Sony de underdog.
Na drie jaar begint de PlayStation 3 aan een indrukwekkende inhaalrace. Fabrikanten van de hd-dvd haken af in de strijd om de troonopvolging van de verouderde dvd, waarbij het blauwe schijfje van Sony uiteindelijk de nieuwe standaard wordt. De PlayStation 3 is een alternatief voor de relatief dure blu-rayspelers, waardoor de console al snel een plekje in de huiskamers opeist. Maar vooral dankzij de prijsverlaging en aanvoer van exclusieve games als Uncharted 2, God of War III en Gran Turismo 5 vliegen de consoles ineens als warme broodjes over de toonbank. Na een valse start kan PlayStation 3 dan ook met recht The Comeback Kid genoemd worden.
De PlayStation 4 en PlayStation Vita zijn uiteraard krachtiger en universeler dan hun voorgangers, maar er wordt meer van ze verwacht. Dat de manier van gamen inmiddels evolueert, komt vooral tot uiting in de groeiende populariteit van online gamen. Miljoenen gamers maken dagelijks gebruik van het aanzienlijk verbeterde PlayStation Network. Dankzij Remote-play stream je PlayStation 4-games rechtstreeks naar je PlayStation Vita, Xperia-smartphone of Xperia-tablet. En in de nabije toekomst komt daar de virtual reality-headset Project Morpheus wellicht bij. De verschillende platforms en attributen raken dus steeds meer met elkaar verweven. De PlayStation 4 is de eerste maanden niet aan te slepen en verkoopt volgens de laatste schatting 40% beter dan de Xbox One.
Het begon allemaal als een hopeloos accessoire voor de Super Nintendo. Maar dankzij het doorzettingsvermogen van Kutaragi, een krachtige marketingcampagne en een sterk portfolio werd de PlayStation al snel een gevestigde waarde in de gameswereld. De PlayStation is geëvolueerd van een eenvoudige maar coole gameconsole naar een multifunctionele mediaspeler met de focus op gamen. Sony heeft ons in twintig jaar tijd vier consoles, twee handhelds en een veelvoud aan slim-modellen gebracht. En dat zijn zeker niet de laatste die we gaan zien. Op naar de volgende twintig jaar!