GOTY 2018 - Celeste maakt depressie bespreekbaar
En is bovendien een uitstekende platformer.
De laatste jaren worden we op het vlak van games goed verwend. Daar is 2018 gelukkig geen uitzondering op. Voordat de vuurpijlen en champagnekurken echter de lucht in gaan, blikt de redactie van Eurogamer Benelux terug en zet het zijn favoriete games in de spotlight. Sander is dit jaar een berg tegengekomen, maar durfde deze dankzij Celeste te trotseren. Let op: Dit artikel bevat spoilers en verwijzingen naar depressie.
Voor velen is Celeste een masocore-platformer in de trant van Super Meat Boy en dat betekent normaliter voor mij dat ik er ver van weg moet blijven. Voor pixelperfecte sprongen en bliksemsnelle reflexen moet je immers niet bij mij zijn, zo dacht ik. Maar de berg uit de titel bleef me maar lokken met een heerlijke artstijl, een opzwepende soundtrack en mederedacteur Randolf Bouwma die vriendelijk maar dringend eiste dat ik de game speelde. Want Celeste is niet alleen een uitdagende masocore-platformer met superstrakke besturing en uitdagende levels die het uiterste van je vragen. Voor mij is Celeste een confrontatie met mijn eigen depressie.
De Celeste-berg is een kolossale metafoor voor de strijd tegen depressie, iets dat door het verhaal van de game benadrukt wordt. Hoofdpersonage Madeline staat vastberaden aan de voet van de berg, met een onbeheersbare drang om die te beklimmen. Elk hoofdstuk is een manifestatie van Madelines angsten en belicht hoe invloedrijk en belemmerend een depressie is, ongeacht de kundigheid van de bergbeklimmer. Hoofdstuk vier kwam bij mij het hardst aan. Het hele level is een strijd tegen voor- en tegenwind. Ofwel word je constant tegengehouden om je doel te bereiken, ofwel gaat het leven zo snel dat het niet bij te houden is. Dat is een gevoel waar ik regelmatig mee worstel en aan het einde van het level was ik simpelweg van slag, en Madeline ook. Precies dan leert de game je een ademhalingsoefening, om tot jezelf te komen en de reis te hervatten. Dat was een ijzersterk moment dat Madeline en mij dichter bij elkaar bracht. Kom op meid, we hebben een berg te overwinnen. Nog even doorzetten.
Madelines grootste obstakel is echter niet de berg maar Badeline, een duistere kopie van haarzelf die het stemmetje in haar hoofd vertegenwoordigd. De dingen die ze zegt, laten de rillingen over m'n rug lopen, vooral omdat ze zo herkenbaar zijn. Badeline bestookt Madeline met negatieve gedachten en haalt uit naar haar vrienden, allemaal onder de voorwendselen dat ze dat doet uit bescherming en pragmatisme. 'Je kunt niks. Je bent niets. Wees reëel en stop met je tocht naar de top. Thuis ben je veilig. Ik zeg het voor je eigen bestwil, dus luister gewoon naar me.' Hoewel Madeline haar probeert te onderdrukken, blijft Badeline onverbiddelijk doordrammen.
Ik heb zelf lang getracht om met het stemmetje om te gaan. In het spirituele boek 'Een nieuwe aarde' beschrijft Eckhart Tolle het verschil tussen de zelf en het ego. De zelf is je 'ware ik' en de ego is het stemmetje in je hoofd dat jou beïnvloedt. Tolle stelt dat het sussen van het stemmetje je een verlicht mens maakt, dat het ego alleen maar in de weg staat. Dat stemmetje is namelijk egoïstisch, bang en irrationeel. Dat klinkt fantastisch, maar aangezien ik niet de tijd heb om mijn opleiding tot Tibetaanse monnik te voltooien, sloot die gedachtegang nooit helemaal bij me aan. Voor Madeline werkt het ook niet, want zodra ze Badeline wil loslaten, breekt de hel los. Badeline is woest en sleurt Madeline mee naar het diepste dal dat ze kan vinden.
Geloof het of niet, Badeline bedoelt het goed. Ze probeert Madeline te beschermen, ook al weet ze niet goed hoe. Na een wild gevecht in de onderbuik van de berg geeft ze dat ook toe: ze is bang en slaat daarom wild om zich heen, in de hoop dat ze daarmee Madeline kan redden van pijn en gevaar. Madeline omhelst haar en hun vriendschap wordt omgetoverd tot doorzettingsvermogen, vastberadenheid en een stevige dosis badassery die doorslaat naar de gameplay in de vorm van een dubbele Air Dash. Het is duidelijk dat een gebalanceerde fusie van de twee voor een beter geheel zorgt. Het laatste hoofdstuk is daarom eerder een triomftocht dan het moeilijkste level dat alle obstakels combineert. De game telt letterlijk af naar de top van de berg, en daar aangekomen is er eindelijk een nieuw begin voor Madeline. Fin.
Nog even dit. Games zijn vaak enorm neerbuigend naar spelers toe: Devil May Cry die zijn kinderlijk eenvoudige Easy Mode ontgrendelt nadat je herhaaldelijk stof hebt gehapt, Wolfenstein 3D met zijn 'Can I play, Daddy?' moeilijkheidsgraad en ga zo maar door. Daar is an sich niets mis mee, maar het kan ook anders. Tijdens de laadschermen van Celeste word je aangemoedigd om het aantal mislukte pogingen als een erepenning te dragen, of de optionele pick-ups van aardbeien lekker links te laten liggen als het pad ernaartoe te lastig is. De game bevat zelfs een Assist Mode die de klim naar de top vereenvoudigt. Het zijn belangrijke lessen voor het dagelijks leven die vanzelfsprekend horen te zijn, maar bijna nooit worden uitgesproken: mislukkingen zijn een onderdeel van overwinning, je hoeft niet altijd voor het allermoeilijkste te mikken en het is oké als je hulp moet inschakelen.
Celeste brengt depressie naar voren en geeft het vooral een menselijke, herkenbare stem. Madelines strijd is in zekere mate voor iedereen herkenbaar, van mensen die wel eens een rotdag hebben tot degenen die de balans in zichzelf volledig kwijt zijn geraakt. De game maakt depressie bespreekbaar en meer dan een zwaar woord waar je medicijnen tegenaan moet gooien. Celeste is meer dan een uitstekende platformer met talloze gameplayuitdagingen. Via de dialoog en de vele metaforen geeft de game inzicht in iets waar je normaliter niet zo snel over praat. Of je nu op zoek bent naar zelfreflectie of begrip voor een naaste, speel Celeste. Mijn innerlijke Badeline is er in ieder geval een stuk rustiger van geworden.
Ben je op zoek naar meer hulp bij depressie, weet dat je er niet alleen voor staat. Neem een kijkje op https://www.omgaanmetdepressie.nl/zelfhulp/hulpinstanties (NL) https://www.geestelijkgezondvlaanderen.be/depressie (BE)