Project Zero: De onzekere toekomst van een unieke horrorserie
Hoe een onverwacht succes eindigt in een stille dood.
Fatal Frame V: The Raven-Haired Shrine Maiden is sinds kort uit in Japan, exclusief voor de Wii U. De horrorserie timmert nog altijd aan de weg in het land van de rijzende zon, maar in de rest van de wereld is het er triest mee gesteld. Dit terwijl de Project Zero-games wel degelijk hun plaatsje hebben bemachtigd in de harten van menig westerse gamer. Reden genoeg dus voor een blik op de opkomst en de teloorgang van deze enge reeks.
Gamedesigner Keisuke Kikuchi werkt in de jaren '90 voor Tecmo aan de Deception-serie, waarin je bezoekers van een verlaten kasteel het leven zuur maakt door valstrikken voor ze te zetten. Met het concept van spelers die uit een spookhuis proberen te ontsnappen klopt Kikuchi rond de eeuwwisseling aan bij Capcom, waar hij zijn idee voor een nieuwe horrorgame probeert te verkopen. De ontwikkelaar van Resident Evil ziet er geen heil in, maar Kikuchi geeft niet op. Tecmo blijkt zelf interesse te hebben en geeft Kikuchi zelfs een eigen team. Als Project Zero gaat de groep aan de slag met de eerste Zero-game.
Zero komt in 2001 als PlayStation 2-game uit in Japan. Een jaar later lanceert de game ook in Amerika onder de naam Fatal Frame, vernoemd naar een vertaalde gameplay-mechaniek. In Europa wordt de game uitgebracht door het inmiddels opgeheven Wanadoo, met als titel Project Zero. De naam is niet zozeer bewust gekozen als wel onhandig vertaald vanuit het Japans. In Europa draagt de game nu immers dezelfde naam als het team dat er verantwoordelijk voor is.
In de ban van de ring
De eerste Project Zero introduceert veel elementen die de rest van de serie vorm gaan geven. Je bent geen stoere politie-agent met een breed wapenarsenaal, maar een fragiel Japans meisje met niets meer dan een zaklamp en een fototoestel op zak. Als Miku speel je de hele game in en rond Himuro Mansion, om daar je verdwenen broer terug te vinden. Het wemelt er van de geesten en de enige manier waarop je ze op afstand houdt, is door ze vast te leggen met de Camera Obscura.
Waar je de game voornamelijk ziet vanuit een third-person perspectief met vaste camerahoeken (denk de oorspronkelijke Resident Evil), sta je in een first-person perspectief aan de grond genageld zodra je een foto wil maken. Extra gemeen is dat je meer schade doet naarmate een geest dichterbij komt, en je dus vaak moet wachten en toekijken hoe het kreunende en jankende gedrocht langzaam op je afstevent. Schiet je de foto op het moment dat de geest zijn aanval inzet, dan doe je de meeste schade. Dit zogenaamde Zero-shot heet in Amerika een Fatal Frame. Vandaar de naam!
In het Westen wordt Project Zero voorgesteld als gebaseerd op een waargebeurd verhaal, wat niet helemaal waar is. Hoewel de plaatsen uit de game in het echt bestaan, is er geen bewijs voor de gruwelijke rituelen die je in de game tegenkomt. Toch geeft het Amerikaanse en Europese gamers een eerste blik op Japanse bangmakerij, die gedrenkt is in folklore. Er zitten dan ook wel degelijk elementen in van Japans bijgeloof.
Project Zero komt uit in een tijd dat het mainstream westerse publiek geïntroduceerd wordt aan een nieuw type horror, dat uit Japan over komt waaien. Rond die tijd doet de Amerikaanse remake van The Ring veel stof opwaaien. De focus ligt niet op bloed en ingewanden, maar op een veel primitievere angst dan dat. Wat je niet ziet is vaak enger dan wat je wel ziet, een feit dat The Blair Witch Project enkele jaren daarvoor al bewees. De typerende vrouw met lange zwarte haren voor de ogen wordt een icoon en jaagt menigeen de stuipen op het lijf.
Rituelen en boze dromen
Project Zero II: Crimson Butterfly komt in 2003 uit in Europa, tevens voor de PlayStation 2. Dit keer is de schaal veel groter. Je ontsnapt niet uit een landgoed, maar uit een dorp. De tweelingzusjes Mio en Mayu vinden al snel de Camera Obscura, waarna de spokenjacht opnieuw begint. Ook in All God's Village is een ritueel vreselijk uit de hand gelopen, een thema dat nu kenmerkend is voor de serie. De gameplay is verder gelijkaardig aan het eerste deel.
Wanneer Project Zero II uitkomt, bereikt de 'yellow fever' (niet de ziekte) in het Westen zijn kookpunt. Zo zendt MTV vanaf 2005 iedere vrijdagavond een Japanse film uit, die later onder het Asiamania-label op DVD worden uitgebracht. Deze liggen in de Free Record Shop (die bestond toen nog!) gewoon tussen de mainstream films, wat voor die tijd niet gebruikelijk is.
Daarvoor nog grijpt Ju-On: The Grudge horrorliefhebbers bij de strot, wat na The Ring de bekendste J-horrorfilm wordt. Al helemaal wanneer in 2004 de Amerikaanse remake volgt, met Sarah Michelle Gellar (Buffy the Vampire Slayer) in de hoofdrol. De ongekende populariteit van Aziatische media heeft er wellicht voor gezorgd dat niemand minder dan Ubisoft Project Zero II in Europa durft uit te geven. Op het hoesje prijken dan ook twee meisjes in witte jurkjes, met zwarte haren voor de ogen. Zo is er geen twijfel mogelijk dat er slim ingespeeld wordt op de hype.
In 2006 brengt Take-Two Interactive Project Zero III: The Tormented uit voor de PlayStation 2. De lancering ervan wordt compleet overschaduwd door een nieuwe spelcomputer. Het derde deel komt namelijk precies uit wanneer de PlayStation 3 wordt uitgebracht in Japan en Amerika. Halverwege 2007 zou ook Europa ermee aan de slag kunnen, en de goede oude PlayStation 2 kan al bijna naar de zolder worden gebracht.
De game vindt zijn weg echter wel naar een trouwe groep volgelingen, die de serie inmiddels dapper heeft opgebouwd. In Project Zero III wordt het concept van twee werelden geïntroduceerd. Als de journaliste Rei dwaal je in je dromen door de Manor of Sleep. Als je wakker wordt, ben je terug in je eigen huis en heb je de tijd om foto's te ontwikkelen.
Je kan er even op adem komen, ware het niet dat de geestenwereld de normale wereld telkens verder binnendringt. Ineens hoor je geklop uit de slaapkamer van je overleden echtgenoot of zie je vanuit je ooghoek iets bewegen in de badkamerspiegel. De derde Project Zero maakt het doodgewone het meest eng, wat typerend is voor Japanse horror. Wanneer je de game afsluit, voel je jezelf nauwelijks nog op je gemak in je eigen huis.
In Project Zero III word je bijgestaan door Miku, de hoofdrolspeelster uit het eerste deel. Ze is een speelbaar personage, net zoals Rei's oom Kei. De verschillende karakters hebben elk hun eigen vaardigheden. Zo kruipt Miku door kleine gangetjes en kan ze op plaatsen komen waar Rei en Kei niet bij kunnen. Als Kei heeft je camera minder kracht en moet je dus beter je best doen de geesten te ontwijken. Het is overigens de laatste keer dat de serie gebruik maakt van vaste camera-perspectieven. En erger nog, het is de laatste keer dat een écht nieuwe Project Zero-game in Europa wordt uitgebracht.
Het Nintendo-tijdperk
Het is alweer 2008 wanneer Fatal Frame IV: Mask of the Lunar Eclipse uitkomt in Japan. De titel is een vrije vertaling van de originele Japanse titel, Zero ~Tsukihami no Kamen~. De game lanceert voor de Nintendo Wii en wordt uitgegeven door Nintendo, die besluit het vierde deel niet buiten Japan uit te brengen. Een reden wordt nooit gegeven.
Het originele Project Zero-team bestaat inmiddels niet meer. Fatal Frame IV wordt gemaakt door een nieuw team binnen Tecmo, Team TACHYON. De ontwikkeling wordt bijgestaan door Goichi Suda van Grasshopper Manufacture, destijds onder meer bekend van Killer7 en No More Heroes. Je gebruikt dit keer de Wii Remote om de Camera Obscura en de zaklamp te besturen. De game krijgt een nieuwe camera aangemeten, waarbij je à la Resident Evil 4 constant over de schouder van de protagonisten kijkt. Tot je de camera erbij pakt, tenminste. Dan keert het vertrouwde first-person perspectief terug.
Volgens Project Zero-bedenker Kikuchi en regisseur Makoto Shibata is Mask of the Lunar Eclipse het beste deel uit de serie. De uitspraak strooit alleen maar zout in de wonden van Project Zero-fans, die Tecmo en Nintendo smeken om een westerse uitgave. Uiteindelijk nemen ze het heft in eigen handen en brengen ze zelf een vertaling uit. De patch laat de Nintendo Wii de originele Japanse disc lezen, terwijl de spelcomputer eigenlijk een regioslot heeft. Daarnaast zijn de schermteksten nu in het Engels. Het project om ook de voice-overs opnieuw in te spreken, loopt echter op niets uit.
Restjes voor Europa
Pas in 2012 komt er weer een Project Zero-game naar Europa. Het betreft een remake van Project Zero II, die hier door Nintendo wordt uitgegeven als Project Zero II: Wii Edition.
Deze versie van de game is helemaal opnieuw gebouwd vanuit het camerastandpunt van Fatal Frame IV en alle stemmen worden opnieuw ingesproken door een Brits lokalisatieteam. De Wii Remote doet weer dienst als zaklamp en fototoestel. De veranderingen maken van de Wii Edition een hele andere game ten opzichte van het origineel, maar de fans slikken het als zoete koek. Het is immers alweer zes jaar geleden dat ze een nieuwe Project Zero-game gewoon in de winkel konden kopen.
In dat jaar komt ook Spirit Camera: The Cursed Memoir uit voor de Nintendo 3DS. Project Zero wordt uit de titel gelaten maar het is wel degelijk een game die zich in hetzelfde universum afspeelt. De game wordt geleverd met een fysiek boekje, de Diary of Faces. Door de camera van de Nintendo 3DS er op te richten, komt het dagboek tot leven.
In de augmented reality spin-off verschijnen de geesten in je eigen woonkamer. De camera van de Nintendo 3Ds doet dienst als Camera Obscura en om spoken te vangen moet je om je heen kijken om ze te vinden. Het idee past perfect bij de serie, want je maakt nu daadwerkelijk foto's van geesten met een fysieke camera. De game is echter niet in het donker speelbaar, omdat de Nintendo 3DS-camera voldoende licht nodig heeft om het dagboek te kunnen lezen. Je moet dus wel bij daglicht spelen, waardoor de game nooit echt eng wordt. Daarnaast ben je er in anderhalf uur door.
Een griezelige toekomst
Hoe dan ook, The Cursed Memoir is de laatste Project Zero-game voor Europa tot nog toe. Op 27 september wordt Zero: Nuregarasu no Miko door Nintendo voor de Wii U uitgebracht. De Gamepad doet hierbij dienst als Camera Obscura, vergelijkbaar met de scanner uit ZombiU van Ubisoft. Dat is niet verrassend, want deze functionaliteit wordt door de gamescommunity al opgeworpen bij de onthulling van de spelcomputer.
De vijfde Project Zero game wordt vrij vertaald naar Fatal Frame V: The Raven-Haired Shrine Maiden. Speculatie rond een wereldwijde lancering laait op wanneer een Japanse livestream wordt uitgezonden met een Engelse titel voor de game, Fatal Frame: Oracle of the Sodden Raven. De Europese tak van Tecmo stelt fans echter al snel weer teleur, door op Twitter te verklaren dat er van een Europese releasedatum voor Fatal Frame V geen sprake is.
Ondertussen is de Zero-reeks in Japan groter dan ooit tevoren. De vijfde game wordt ondersteund door een manga, een boek en zelfs een heuse speelfilm. En de rest van de wereld blijft op een houtje bijten. Ook de Wii U heeft een regioslot, dus Fatal Frame V importeren heeft alleen nut als je een Japanse Wii U in huis hebt. Nintendo en Tecmo hebben geen enkele haast meer om westerse horrorfans te geven waar ze zo naar snakken. Daarmee lijkt de serie in het westen als een nachtkaars uit te gaan. En dat is pas echt griezelig.
